Właściwość Sądu w sprawach rozwodowych to tylko z pozoru prosty i oczywisty temat. W dzisiejszych czasach, gdy migracja jest dość powszechnym zjawiskiem niekiedy trudno mówić o miejscu zamieszkania a tym bardziej o stałym miejscu pobytu. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda gdy miejsce to znajduje się poza granicami kraju.
Właściwość Sądu w sprawach rodzinnych wynika z treści art 41 KPC. Powództwo w sprawach o rozwód (i innych sprawach rodzinnych) wytacza się wyłącznie przed Sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli swoje ostatnie wspólne miejsce zamieszkania pod warunkiem, że choć jedno z nich w tym okręgu jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W przypadku braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest Sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Przy czym zmiana miejsca zamieszkania po wniesieniu pozwu nie ma wpływu na powyższą zasadę.
Nie jest konieczne, więc aby ostatnie miejsce zamieszkania małżonków było ich wspólnym miejscem zamieszkania, tj. może wystąpić sytuacja, w której małżonkowie zamieszkiwali w okręgu tego samego sądu, ale w różnych miejscowościach. (por. orzeczenie SN z dnia 16 czerwca 1951 r., C 428/51).
Jak w związku z powyższym rozumieć pojęcie miejsc pobytu?
Doktryna i orzecznictwo definiują je, jako miejsce w którym znajduje się główny ośrodek więzi osoby i jej stosunków życiowych, czyli centrum egzystencji. Dla ustalenia tego miejsca decydujące znaczenie mają okoliczności faktyczne ( a nie element woli jak w przypadku określania miejsca zamieszkania na podstawie KC).
Określenie „jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu” wskazuje, że chodzi o ciągłość zamieszkiwania lub zwykłego pobytu od czasów zamieszkania obojga małżonków. Podkreślenia wymaga fakt, iż ciągłości tej nie przerywa czasowa nieobecność przy zachowaniu miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu w okręgu sądu. Jednakże zmiana miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu poza okręg sądu, jeżeli nawet później okaże się czasowa, powoduje niemożność skorzystania z reguły o której mowa w art 41 KPC.
W związku z powyższym pojawiają się nam dwa zagadnienia wymagające omówienia:
- Oboje małżonkowie od dłuższego czasu żyją poza granicami Polski.
- Żadne z małżonków nie ma miejsca zamieszkania ani miejsca zwykłego pobytu w okręgu ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania.
Jeżeli oboje małżonkowie od dłuższego czasu żyją poza granicami Polski mamy dwa rozwiązania. Szybszym rozwiązaniem jest złożenie wniosku do Sądu Najwyższego, w trybie art 45 KPC, o wyznaczanie Sądu właściwego. Wolniejszym sposobem jest wniesienie sprawy do Sądu, który byłby właściwym gdyby strony mieszkały w Polsce i następnie oczekiwanie na skierowanie przez Sąd wniosku do Sądu Najwyższego o wyznaczenie Sądu właściwego.
Jeżeli okaże się, bowiem że Sąd, do którego wniesiono pozew, jest niewłaściwy miejscowo oraz nie może na podstawie okoliczności sprawy ustalić tej właściwości, z urzędu zwraca się do Sądu Najwyższego o oznaczenie sądu właściwego na podstawie art. 45 (zarządzenie SN z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt: III CO 10/16).
Zawsze polecam Klientom z zagranicy pierwszą drogę. Sąd Najwyższy działa w takich przypadkach naprawdę sprawie i dość szybko wyznacza Sąd właściwy. We wnioskach nie omieszkam wskazywać Sądu, który byłby najdogodniejszy dla Klienta ( np. z uwagi na połączenia lotnicze).
Natomiast w sytuacji gdy żadne z małżonków nie ma miejsca zamieszkania ani miejsca zwykłego pobytu w okręgu ostatniego miejsca zamieszkania obojga małżonków, jak również gdy małżonkowie nigdy nie mieli miejsca zamieszkania w tym samym okręgu sądowym, właściwy jest Sąd miejsca zamieszkania pozwanego, mający w tym wypadku jednak charakter sądu wyłącznie właściwego. Gdy o właściwości decyduje miejsce zamieszkania powoda, a powód nie mieszka w Polsce, znajdzie zastosowanie ponownie art. 45 KPC.
Co warte podkreślenia kwestia długości czasu wspólnego zamieszkania małżonków nie ma znaczenia dla interpretacji zapisów art 41 KPC ( wyrok z dnia 3 stycznia 1936 r., II C 1804/35).
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }